बहुतेकांमध्ये सध्या बिघडलेली जीवनशैली आणि असंतुलित आहार यामुळे थायरॉईडचा त्रास बळावलेला दिसतो. जेव्हा आपल्या थायरॉईड ग्रंथी पुरेसे हार्मोन्स तयार करत नाहीत, तेव्हा हायपोथायरॉईडीझम होतो. त्यामुळे आपले चयापचय मंदावते. शिवाय थकवा, वजन वाढणे, थंडी वाजणे, केस गळणे आणि मूड बदलणे अशी लक्षणे दिसतात. आयुर्वेद या स्थितीचा संबंध कमकुवत पचनसंस्थेशी असल्याचे सांगते. या परिस्थितीसाठी काही नैसर्गिक आणि आयुर्वेदिक उपाय खूप फायदेशीर ठरू शकतात.
अश्वगंधाचा वापर – अश्वगंधा ही एक शक्तिशाली औषधी वनस्पती आहे, जी थायरॉईड हार्मोन्सना संतुलित करते आणि तणावासाठी कारणीभूत हार्मोन कॉर्टिसोल कमी करते. दररोज अर्धा चमचा अश्वगंधा पावडर कोमट दुधासोबत घेतल्याने ग्रंथी मजबूत होतात. त्रिफळा पावडर शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकून पचनक्रिया सुधारते आणि लिव्हरला विषमुक्त करते, त्यामुळे हार्मोन्स तयार होण्यास मदत होते. झोपण्यापूर्वी कोमट पाण्यासोबत ते घेणे अत्यंत फायदेशीर आहे.
कंचनार, आलं आणि लसूण – कंचनार गुग्गुळू हे थायरॉईडमधील जळजळ आणि आळस कमी करते आणि कफ, फॅटचे प्रमाण कमी करते. आल्यामध्ये पाचन उत्तेजक आणि दाहक विरोधी गुणधर्म असतात, ते थायरॉईडमध्ये रक्त प्रवाह वाढवतात आणि चयापचय सक्रिय ठेवतात. लसूण थायरॉईड एन्झाइम्स सक्रिय करते आणि शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकण्याची प्रक्रिया वेगवान करते. सकाळी रिकाम्या पोटी कोमट पाण्यासोबत लसणाच्या २ ते ३ पाकळ्या खाणे फायदेशीर आहे.
मेथीचे दाणे आणि तुळस – मेथीचे दाणे हार्मोन्स आणि रक्तातील साखर संतुलित करतात, लिंबू पाणी शरीराला विषमुक्त करते आणि वात-कफ दोष संतुलित करते. नारळाच्या तेलातील मध्यम साखळी फॅटी अ‍ॅसिड थायरॉईडला उत्तेजित करतात आणि ऊर्जा वाढवतात. तुळस आणि दालचिनी एकत्रितपणे कॉर्टिसोल कमी करतात आणि चयापचय वाढवतात.
योग – योग आणि प्राणायम अत्यंत महत्त्वाचे आहेत. सूर्यनमस्कार घशामधील रक्तप्रवाह वाढवतात, तसंच भ्रामरी, उज्जयी आणि अनुलोम-विलोम प्राणायम ग्रंथींना सक्रिय करतात. नियमित सरावाने थायरॉईड संतुलित होते, शरीराची ऊर्जा वाढते आणि मन शांत होते. या उपायांमुळे हायपोथायरॉईडीझमशी संबंधित लक्षणे हळूहळू सुधारू शकतात, मात्र कोणतेही आयुर्वेदिक औषध किंवा उपचार घेण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे महत्त्वाचे आहे.
